Шүүхийн Ерөнхий Зөвлөлөөс зарим яллагдагчийн өмгөөлөгчийн хүсэлтээр шүүх хуралдааныг хаалттай явуулахаар шийдвэрлэсэн юм. Хөгжлийн Банкны гэх хэргийн гэм буруугийн шүүх хуралдаанд УИХ-ын гишүүн Н.Алтанхуяг, Г.Амартүвшин, Ё.Баатарбилэг нар оролцож байна.

Нийслэлийн Прокурорын газраас 80 хүн, дөрвөн хуулийн этгээдэд холбогдуулан яллах дүгнэлт үйлдэн, хэргийг шүүхэд хүргүүлсэн бөгөөд нэр, нөлөө бүхий улстөрчид энэ хэрэгт холбогдсон.

Экс Ерөнхийлөгч Х.Баттулгаас АТГ өнгөрөгч онд Хөгжлийн банкны асуудлаар гэрчийн мэдүүлэг авсан байдаг. УИХ-ын нээлттэй сонсголд түүнийг дуудаж, гишүүн Н.Энхбаяр аядуу зөөлнөөр түүнээс асуулт авсан билээ. Х.Баттулга нь зөвлөх Ц.Ууганбаяр, МоАХ-ны дэд дарга Г.Байгалмаа нараар дамжуулан Хөгжлийн банкийг “тоноход” оролцсон байж болзошгүй гэх хардлага байгаа. Ямартай ч Хөгжлийн банкнаас 142 тэрбумын зээл авч, найдваргүй зээлэгдэгчийн тоонд орсон “Нью Яармаг хаусинг прожект” компанийн гүйцэтгэх захирал Ц.Ууганбаярын өнгөрсөн онд цагдаа нар баривчлан саатуулсан. Түүнтэй хамт Хөгжлийн банкны хэргээр хууль шүүхэд дуудагдсан хүн бол Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын дэд дарга асан Г.Байгалмаа. Тэрбээр МоАХ-ны байрыг барьцаалж, Х.Баттулгын гарын үсгийг дуурайлгасан хэрэгт буруутгагдаж буй агаад шүүх шинжилгээгээр экс Ерөнхийлөгчийн гарын үсэг болох нь тогтоогдсон гэх мэдээлэл гарсан.

УИХ-ын гишүүн Г.Амартүвшин нь Хөгжлийн банкны захирлаар ажиллаж байхад нь Х.Ганхуяг, Г.Дамдинням нарын хамаарал бүхий “Вертекс майнинг партнер” ХХК нь 33.15 тэрбум төгрөгийн зээл авсан нь танил талдаа зээл олгож, давуу эрх бий болгосон гэх дуулианд холбогдож, Авлигатай тэмцэх газар /АТГ/хэргийг шалгаж буй.

АТГ нь Хөгжлийн банкны чанаргүй зээлдэгч, зээлээ зориулалт бусаар зарцуулсан хэрэгт шалгуулж буй НВЦ компанийн захирал Ц.Баатарбилэг, тус банкны дэд бөгөөд Актив, пассив, хөрөнгийн удирдлагын газрын дарга асан Б.Чойжилжалбуу нарт холбоотой үйлдлийг шалгах явцдаа УИХ-ын гишүүн Ё.Баатарбилэгийг хамтатган шалгаж, яллагдагчаар татсан байдаг.

УИХ-ын гишүүн Н.Алтанхуягийг Ерөнхий сайдаар ажиллаж байхдаа Тавантолгой-Гашуунсухайт чиглэлд “Говийн зам” компанийн барьсан авто замыг “Эрдэнэс МГЛ” ХХК-ийн мэдэлд шилжүүлэхээр шийдвэрлэж, векселийн хугацаа дуусах үед төлбөрийг хугацаанд нь төлөхгүй байснаас 1.9 тэрбум төгрөгийн алданги хүлээхэд нөлөөлсөн гэж үзэн, яллагдагчаар татан шалгаж байгаа юм.

Улсын ерөнхий прокурорын зүгээс УИХ-ын гишүүн Г.Амартүвшин, Х.Ганхуяг, Ё.Баатарбилэг, Н.Алтанхуяг нарын бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэн шалгах хүсэлтийг өнгөрсөн хавар УИХ-аар хэлэлцүүлэхэд гишүүдийн олонх нь “Бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэх шаардлагагүй” гэж үзэж байсан билээ.

Мөн Монгол Улсын “эзэн” явсан алдарт сахал Д.Эрдэнэбилэг, анхнаасаа зээл аваад мурих зорилготой байсан “Эрэл”-ийн Д.Эрдэнэбат нар шүүхийн үүдэнд “чулуу няслахад” хүрсэн. Д.Эрдэнэбилэгийн энэ хэргээр өнгөрсөн онд мөн баривчлан саатуулсан юм.

Ийнхүү Хөгжлийн банкийг хөнжлийн болгосон цагаан захтнууд шүүхийн өмнө гэм буруугүйгээ батлах эсвэл гэм буруугаа хүлээх цаг ирлээ.

Энэ асуултад намуудын дарга нар чадна гэж амлаж байна. Гэхдээ намууд авлигаас ангижирна гэдгийг амаараа хэлчих асуудал биш. Бодлого, дүрэм, журам, хуулиар л өөрчлөхөөс өөр аргагүй. Үнэндээ Монголын намууд өнгөний ялгаралгүй, хэдэн дээрэмчин, луйварчин, авлигачдын хоргодож, нуугддаг газар болж хувирсан.  Тиймээс улс төрийн намуудыг шилэн болгох асуудал энэ хаврын чуулганы халуун сэдвүүдийг нэг байх бололтой.

Төрийн ордонд өчигдөр  “Шилэн нам” эрдэм шинжилгээний хуралд оролцож, намуудын дарга нар байр сууриа илэрхийлжээ. Тэд нэгэн дуугаар намууд шилэн болохыг зөвшөөрч байна.

МАН-ын дарга Л.Оюун-Эрдэнэ Үндсэн хуулийн нэмэлт өөрчлөлт хийж, сонгуулийн холимог тогтолцоонд шилжин, зөвхөн тойргийн эрх ашиг, хатуу гишүүнчлэл мөнгөний сүлжээнээс үндэсний тогтвортой хөгжлийн, олон намын дуу хоолой бүхий иргэдийн төлөөлөх эрхийг хангах, нийгмийн давхарга бүрийн дуу хоолойг дэмжсэн тогтолцооны шинэчлэл хийхэд эрх баригч нам бэлэн байгаагаа мэдэгдсэн.

Тэрчлэн улс төрийн намууд “шилэн” болж, сонгуулийн санхүүжилт “ил тод” болж чадвал Монгол Улсын ирээдүй илүү гэрэл гэгээтэй болж, системийн авлига тасрах хөрс суурь бүрдэж, ил тод чөлөөт өрсөлдөөн бүхий зах зээлийн эдийн засаг тэлнэ, Уул уурхайн далд эдийн засгийг ил болгож, системийн авилгын гинжин хэлхээг тасалж чадвал эдийн засаг, хөрөнгө оруулалт идэвхижиж ирэх 2-3 жилд эдийн засаг багадаа хоёр дахин тэлж, 40 их наядын эдийн засаг 60-80 их наядын эргэлттэй болно гэсэн тооцооллоо танилцуулжээ.

Тэгвэл АН-ын дарга Л.Гантөмөр “Улс төрийн нам өөрөө хэсэг бүлэг хүмүүсийн төдийгүй нэг гэр бүлийн гишүүдийн нэгдэл төдий болж хувирсан. Улс төрийн нам бол төр, иргэнийг холбох гүүр байх ёстой. Энэ үндсэн үүргээ хэрхэн хэрэгжүүлэх вэ гэдэгт өнөөдөр шийдэл хэрэгтэй байна. Коммунист системийн үеийн намын загварыг одоог хүртэл хадгалаад байна. Нам цомхон, маневртай байх хэрэгтэй.  Даахгүй нохой булуу хураана гэгчээр их зардал шингээсэн бүтцийг чирж явах уу эсвэл сонгуульт гишүүдийн татварын хүрээнд багтсан улс төрийн намын бүтэц зохион байгуулалттай, бага зардалтай цомхон, авсаархан бүтэцтэй байх уу. Бид өөрсдөө шилэн байна гэдгээ нотлох хэрэгтэй. Хоёрдугаарт, хандивыг ил тод болгох хэрэгтэй. АН ил тодоор хандив авна” гэж байр сууриа илэрхийлсэн юм.

Тэгвэл парламентад суудалтай гурван намын нэг УИХ-ын гишүүн, ХҮН-ын дарга Т.Доржханд улс төрийн намуудад итгэх иргэдийн итгэлийг сэргээх, дараа нь улс төрийн намуудаа чадавхжуулах замаар парламентын ардчиллыг бэхжүүлэх нь чухал байгааг хэллээ.

Монгол Улс улс төрийн 35 гаруй намтай болсон агаад жижиг намуудын хувьд дансаа шилэнжүүлэхэд бэлэн гэлээ.

Шилэн нам” эрдэм шинжилгээний хурал Төрийн ордонд болж байна. Монгол Улсын Ерөнхий сайд, Монгол Ардын Намын дарга Л.Оюун-Эрдэнийн тус арга хэмжээнд хэлсэн үгийг бүрэн эхээр нь хүргэж байна.

“Шилэн нам” эрдэм шинжилгээний хуралд хүрэлцэн ирсэн улс төрийн намуудын удирдлагууд, эрдэмтэн судлаачид, олон улсын байгууллагын төлөөлөгчид Та бүхэнд баярлалаа.
Монгол Улсын Засгийн газраас 2023 оныг “Авлигын эсрэг жил” болгон зарлаж, системийн авлигатай тэмцэх “5 Ш” ажиллагааг хэрэгжүүлж эхлээд байна.
Уул уурхай тэр дундаа нүүрс, зэс дагасан далд эдийн засгийг ил болгож, төрийн бүх шатанд үүрлэсэн авлигын гинжин хэлхээг тасалж, шимэгчдийг шүүрдэн цэвэрлэхэд хамгийн чухал нь улс төрийн намуудын санхүүжилт, нам дагасан цүнх баригчдын томилгооны асуудал, мөнгөнөөс хэт хамааралтай сонгуулийн тогтолцоог өөрчлөх зайлшгүй шаардлагатай Монголчууд Та бид хамтдаа нүүр тулж байна.
Авлигын хөрсөнд ургасан хогийн ургамлыг таслах ажлыг Засгийн газар эхний “4 Ш” буюу шүгэл үлээх, шүүр, шувуу, шилжүүлэн авах ажиллагааны хүрээнд олон нийтийн дэмжлэгтэйгээр далайцтай шийдвэрлэж чадна гэдэгт итгэлтэй байна.
Авлигын гэмт хэргийн талаар шүгэл үлээгчийн тухай хуулийг Улсын Их Хурлын хаврын чуулганаар хэлэлцүүлэн батлуулна. Улсын Их Хурал, Засгийн газрын гишүүд болон улс төрд нөлөө бүхий этгээдүүд, тэдний гэр бүлийн гишүүдийг төрийн удирдах албан тушаалд томилох, төрөөс санхүүжих тендер, зээл, тэтгэлэгт хамрагдахыг хориглосон хуулийн төслийг мөн энэ хаврын чуулганаар өргөн барьж батлуулна.
“Шувуу” ажиллагааны хүрээнд ирэх долоо хоногийн Засгийн газрын хуралдаанаар хууль хяналтын байгууллагад шалгагдаж байх явцдаа хилийн чанадад оргон зайлсан этгээдүүдийн нэрсийг зарлаж, иргэний гадаад пасспортын үйлчлэх хугацааг цуцалж, хүчингүй болгох асуудлыг хэлэлцэж, шаардлага тохиолдолд Улсын Их Хуралд оруулна.
Харин өнөөдрийн “Шилэн нам” хэлэлцүүлэг нь авлига ургаж буй хөрсийг орвонгоор нь өөрчлөх реформын эхлэл гэдгээрээ хамгийн чухал ач холбогдолтой хэмээн үзэж байна.
Ерөнхий сайд, эрх баригч намын даргын хувьд Эх орончдын өдөр бол тэмдэглэлт баяр гэхээс илүүтэйгээр, нийгэмд тулгамдаж буй системийн авлигыг нам харгалзахгүйгээр тэмцэх эх оронч үзэл санааны нэгдэл хэмээн үзэж байна.
Бид сайхан ярьж, бие биедээ мэндчилгээ дэвшүүлж, цэцэг өргөсөөр удлаа. Одоо үнэнээ ярилцаж, цаг алдалгүй бодит шийдэл гаргах нь Монголын ирээдүйд илүү тустай билээ.
Өнөөдөр би товч байдлаар тодорхой хоёр асуудлыг энэхүү хэлэлцүүлгийн эхэнд дурдъя.

Монгол Улсын Ерөнхий сайд хоёрдугаар сарын 12-17-ны өдрүүдэд БНСУ-ын Ерөнхий сайдын урилгаар албан ёсны айлчлал хийсэн.

Өнгөрсөн 20 гаруй жилийн хугацаан БНСУ, Монгол Улсын хооронд хэлэлцэгдэж, яриа хэлэлцээрийн түвшинд явж байсан 11 төрлийн ажил албан ёсоор албажсан талаар ЗГХЭГ-ын дарга мэдээллээ. Өөрөөр хэлбэл өнгөрсөн 20 жилийн хугацаан яригдсан бүх зүйл албан ажил болсон үр дүнтэй айлчлал байсан. Энэ хүрээнд хоёр улсын чөлөөт худалдааны хэлэлцээрийг эхлүүлэх шийдэлд хүрсэн байна.

Мөн БНСУ, Монгол Улсын хооронд хөрөнгө оруулагчдын эрх ашгийг хамгаалах гэрээнд гарын үсэг зурсан. Энэ нь Монголоос БНСУ-д ажиллаж, хөдөлмөр эрхэлж байгаа ард иргэд болон хөрөнгө оруулалт хийсэн бизнесийн байгууллагын эрх ашгийг хамгаалах чиглэлд Солонгосын талд тавигдаж байна. Солонгосын талаас Монгол Улсад хөрөнгө оруулалт хийж байгаа хөдөлмөр эрхэлж байгаа ард иргэдийг эрх ашгийг хамгаалах чиглэлд энэхүү гэрээгээр хамтран ажиллана. Хөрөнгө оруулагчдын зүгээс хөрөнгө оруулагчдын эрх зүйн орчныг тодорхой болгооч гэх саналыг тавьдаг тул  эрх зүйн орчныг тодорхой болгоход Засгийн газар анхаарахаар болжээ.

Тэрчлэн  хоёр улс Газрын ховор элементийн судалгааны хамтарсан төв байгуулахаар болжээ. Газрын ховор элемент бол Монгол Улсын байгалийн баялгийн ихээхэн нөөц гэж Засгийн газар, уул уурхайн судлаачид үздэг. Энэ утгаараа газрын ховор элементийн салбарыг эргэлтэд оруулах, улс орны хөгжил, эдийн засагт эерэг нөлөө үзүүлдэг салбар болгохын төлөө зорин ажиллаж байна. Цаашлаад Япон, АНУ, Герман, Франц зэрэг улсуудтай энэ чиглэлд яриа хэлэлцээрүүдээ баталгаажуулахад төвлөрч ажиллахаар болжээ.

АТГ-аас өчигдөр /2023.02.28/ мэдээлэлэл хийж нүүрсний хулгайн хэргийн асуудлаар мэдээлэл хийж, яллагдагчаар татагдсан УИХ-ын зургаан гишүүний нэрийг зарлалаа.

АТГ-ын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах ажилтан, комиссар Н.Тэмүүлэн  “Мөрдөн шалгах ажиллагааны явцад нийт 78 иргэн, албан тушаалтанд эрүүгийн хэрэг үүсгэж, яллагдагчаар татсан. Яллагдагч нарыг албан тушаалын байдлаар нь авч үзвэл нийтийн албан тушаалтан 42 байна. Үүний зарим нь УИХ-ын зарим гишүүнбайна” гэв.

Нүүрсний хулгайн хэрэгт яллагдагчаар татагдсан УИХ-ын зургаан гишүүний нэр:

1. УИХ-ын гишүүн А.Адъяасүрэн хахууль өгөх гэмт хэрэгт,
2. УИХ-ын гишүүн Т.Аюурсайхан зохион байгуулалттай гэмт бүлэг байгуулах, үндэслэлгүйгээр хөрөнгөжих,
3. УИХ-ын гишүүн Ш.Раднаасэд албан тушаалын байдлаа урвуулан ашиглаж бусдад давуу байдал бий болгон хохирол учруулсан,
4. УИХ-ын гишүүн Ж.Мөнхбат албан тушаалын байдлаа урвуулан ашиглаж бусдад давуу байдал болгон хохирол учруулсан, үндэслэлгүйгээр хөрөнгөжих,
5. УИХ-ын гишүүн Н.Наранбаатар албан тушаалын байдлаа урвуулан ашиглаж бусдад давуу байдал болгон хохирол учруулсан,
6. УИХ-ын гишүүн Б.Энх-Амгалан албан тушаалын байдлаа урвуулан ашиглаж бусдад давуу байдал бий болгон хохирол учруулсан зэрэг үндэслэлээр яллагдагчаар татагдсан байна.

Ингээд эдгээр гишүүдийн хэн нь хэн бэ гэдгийг сонирхуулъя.

А.Адъяасүрэн нь АН-ын гишүүн. Тэрбээр 2020 оны УИХ-ын сонгуульд анх удаа Баянхонгор аймагт АН-аас нэр дэвшиж ялалт байгуулсан. Анх жолооны курсээс бизнесийн гараагаа эхэлсэн тэрбээр Монголын нүүрсний тээврийн гол хатагтай болсон. Хятадуудтай хамтарч, Монголын нүүрсний зах зээлийг атгадаг түүнийг АТҮТ-ийн Тээвэр зохицуулалтын хэлтсийн дарга асан Г.Доржпаламыг 100 мянган ам.доллараар авлигадаж байгаад газар дээрээ баригдаж байсан билээ. Түүнийг нүүрсний хулгайн хэрэгт гол холбоотон болохыг Ерөнхий сайд өнгөрсөн оны хавар зарлаж байсан агаад өнөөдөр тэрбээр ийнхүү яллагдагчаар татагдаж байна.

Т.Аюурсайхан нь Б.Ганхуягийг цаад эзэн гэгдэж буй. “Эрдэнэс Тавантолгой” компаниас их хэмжээний мөнгө хулгайлсан хэрэгт түүний ойр дотныхон зөвлөх, туслах, найзууд бүгд холбогдож, баривчлагдсан саатуулагдсан. Тэрбээр энэ хэргээс болж УИХ-ын болон сайдын суудлаасаа чөлөөлөгдөх хүсэлтээ өгсөн.

Ш.Раднаасэдийг нүүрсний хэргийн гол сэжигтэн болохыг АТГ анх өнгөрсөн оны арванхоёрдугаар сард 17 хүний хамт зарлаж байсан. Тухайн үед тэрбээр энэхүү мэдээллийг няцааж, Т.Аюурсайханыг нүүрсний гол хулгайч болохыг чуулганы хуралдаанаар зарлаж байлаа.  Тэрбээр “Эрдэнэс Тавантолгой”-н экс захирал Д.Ариунболдтой үй зайгүй найз агаад түрийвч нэгтэй гэж улс төрийн хүрээнийхэн хэлдэг.

Ж.Мөнхбат нь нүүрсний хэрэгт холбогдон шалгагдаж эхлэнгүүтээ УИХ-ын гишүүний бүрэн эрхээсээ түдгэлзэх хүсэлтээ өгөөд Өмнөд Солонгос руу ээжийгээ эмчлүүлэх нэрээр гадагшаа гарсан. Тэрбээр мөн “Эрдэнэс Тавантолгой”-н экс захирал Д.Ариунболдтой нийлж нүүрс хулгайлсан байж болзошгүй гэж сэрдэгдэж, улмаар түүний хууль хүчнийхэн яллагдагчаар татах үндэслэлтэй болжээ.

Н.Наранбаатар нь Өмнөговь аймгийн Засаг дарга байхдаа нүүрсний хулгайлсан хэрэгт холбогдоод байна. АТГ-аас анх түүнийг нүүрсний хулгайн хэрэгт холбоотой болохыг зарлах үед эсэргүүцэн мэдээлэл хийж байсан. Энэ удаад хууль, хүчнийхэн илүү том баримт олдсон бололтой, ийнхүү яллагдагчаар татлаа. Түүнтэй хамт журмын тэмцэгч болох Х.Мандахбаяр хууль, хүчнийхэнд шалгагдаж байгаа билээ.

Б.Энх-Амгалан нь Зам тээврийн хөгжлийн сайд байхдаа Дарханы замыг там болгосон. Тэрбээр нүүрсний хэрэгт холбогдож, хууль шүүхийн өмнө дуудагдаж байна. Тодруулбал, сайд байхдаа Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын дарга асан З.Энхболдын  “Страто” ХХК-д давуу байдал бий болгосон юм байна. Тодруулбал, “Страто” ХХК нь Өмнөговь аймгийн Цогтцэций сумын нутаг дахь “Эрдэнэс Тавантолгой” ХХК-ийн коксжих нүүрсний ордоос Говьсүмбэр аймагт байрлах баяжуулах үйлдвэр лүү нүүрс тээвэрлэх зорилгоор туслан гүйцэтгэгч “Илч майн” ХХК-иар сайжруулсан шороон зам тавихад түгээмэл тархацтай ашигт малтмал буюу хайрга, дайрга, шороо ашиглах зөвшөөрөл авахад нь эрх мэдлээ ашиглан нөлөөлсөн хэрэгт холбогдсон гэж АТГ яллагдагчаар татлаа.